Choroba nie choroba

Nie każdemu mówienie o uczuciach przychodzi łatwo. Mozna nawet zaryzykować stwierdzenie, że większość nas potrzebuje duzo czasu, żeby otworzyć się przed innymi i opowiedzieć im o swoich emocjach. Istnieją jednak ludzie, dla ktorých sfera uczuc pozostaje nieodkryta, Nie dlatego, że boją się ją odkryć, ale dlatego, že nie nie potrafią tych uczuc nazwać.Osoby, które nie mają wglądu w swoje stany emocjonalne to aleksytymicy 

Autor:  Michalina Knopp

Aleksytymia - modne Słowo, ale co Ono oznacza?

Autorem terminu aleksytymia (łac. alexithymia)  jest Peter Sifneos, a jego dosłowne tłumaczenie to „brak słów dla emocji”. Aleksytymia nie jest chorobą psychiczną! Jest to zaburzenie procesów emocjonalnych, a dokładniej zaburzenie identyfikowania własnych emocji. Często występuje ona w innych zaburzeniach np. w psychopatii, osobowości borderline, uzależnieniu od alkoholu, depresji czy zaburzeniach odżywiania. Osoba dotknięta tym syndromem nie ma wglądu we własne stany emocjonalne, nie potrafi ich nazywać i wyrażać, stąd właśnie wzięło się metaforyczne określenie „emocjonalny analfabetyzm” lub „ślepota uczuć”.

Jedną z charakterystycznych cech aleksytymii jest brak umiejętności nazywania uczuć. Osoby dotknięte tym syndromem nie potrafią prawidłowo identyfikować swoich emocji. Jest to przyczyną nieprawidłowego kontrolowania ich, przez stosowanie wyuczonych, sztywnych mechanizmów obronnych (np. wyparcia, izolacji).

Kolejną cechą aleksytymii jest brak umiejętności odróżniania pobudzenia emocjonalnego od fizjologicznego. W przypadku aleksytymii zaburzona jest funkcja informacyjna emocji. Aleksytymicy nie rozumieją, że objawy fizjologiczne mogą stanowić przejaw emocji. „Winę” za swoje stany emocjonalne, osoby dotknięte aleksytymią przypisują środowisku zewnętrznemu („to inni są winni, że się zdenerwowałem”).

„Emocjonalny analfabetyzm” przejawia się również w ubogiej fantazji. Aleksytymicy nieczęsto oddają się fantazjowaniu i marzeniom. Ich pomysły są zwykle mało oryginalne. Wynika to ze strachu przed utratą kontroli nad emocjami. Osoby dotknięte aleksytymią wolą trzymać się tego, co dobrze znają. Charakterystyczne dla aleksytymii jest także operacyjne myślenie, polegające na konkretnym, ale powierzchownym analizowaniu zjawisk. Osoby dotknięte tym zaburzeniem niechętnie zagłębiają się w szczegóły.

Profil aleksytymika

Jak wskazują badania (Krystal, 1988), aleksytymia dotyczy częściej mężczyzn niż kobiet. Powszechnie uważa się, że kobiety są w większym stopniu skoncentrowanie na emocjach, mężczyźni natomiast na zadaniach. Aleksytymik będzie też osobą cechującą się wysokim nasileniem emocji negatywnych (Taylor, 1994). „Emocjonalni analfabeci” mają zwykle niewiele zainteresowań i ubogą wyobraźnię (Taylor, 1994), wynika to z obniżonych potrzeb poznawczych. Są to osoby pozbawione umiejętności abstrakcyjnego myślenia, preferujące konkretne, znane rozwiązania. Cechuje ich wyraźny brak elastyczności, zarówno w myśleniu jak i w poszukiwaniu rozwiązań. „Emocjonalni analfabeci” nie są osobami żyjącymi w świecie marzeń i fantazji. Są za to osobami ściśle trzymającymi się faktów, twardo stąpającymi po ziemi. Warto również zwrócić uwagę, na ich znikome umiejętności radzenia sobie ze stresem (Taylor, 1994). Aleksytymicy sprawiają wrażenie osób spokojnych i opanowanych, potrafiących w doskonały sposób kontrolować i maskować swoje emocje.

Co jest przyczyną aleksytymii?

Etiologia aleksytymii nie jest jednoznaczna. Psychoanalitycy doszukują się jej powstawania we wczesnym dzieciństwie, a dokładniej w nieprawidłowych relacjach z matką, która nie zaspokajała potrzeb emocjonalnych dziecka. Przyczyn aleksytymii upatruje się również w skrajnie odmiennej postawie wychowawczej – w nadmiernej opiekuńczości, próbach uchronienia dziecka przed doświadczaniem negatywnych emocji. Taka postawa może być przyczyną braku umiejętności regulacji emocji. Istnieją również biologiczne koncepcje aleksytymii, które jako jej przyczynę wskazują uszkodzenia płata czołowego mózgu. Niektórzy autorzy wskazują na społeczne przyczyny aleksytymii – w mentalności wielu ludzi ciągle żywa jest opinia, że „chłopaki nie płaczą”, a okazywanie uczuć jest „niemęskie”. Zdarza się, że rodzice kierując się tymi stereotypami, od początku wychowują syna na „małego twardziela”, który nie tylko nie okazuje emocji „negatywnych”, nie pozwalając sobie na smutek i łzy, ale i emocji „pozytywnych” np. radości. Takie wychowanie powoduje często, że mężczyźni wstydzą się emocji, nie mówią o nich, „duszą je” w sobie. Wszystko to sprzyja rozwojowi aleksytymii.

Funkcjonowanie aleksytymików

Aleksytymicy jako osoby nie rozumiejące emocji mają zwykle trudności w funkcjonowaniu społecznym. Są oni postrzegani jako osoby chłodne, wyrachowane, pozbawione empatii. Brak umiejętności okazywania uczuć i brak zrozumienia dla emocji innych ludzi z pewnością utrudnia aleksytymikom budowanie relacji z innymi ludźmi. „Ślepota uczuć” często stanowi przyczynę rozpadu związków, gdyż partner aleksytymika czuje się nierozumiany.

Warto jednak wspomnieć, że aleksytymia ma również pewne „dobre” strony. Osoby dotknięte tym zaburzeniem, dobrze sprawdzają się na stanowiskach, wymagających trzymanie emocji na wodzy. Są to również osoby podejmujące decyzje w oparciu o racjonalne przesłanki.

Jak żyć z aleksytymikiem? - podsumowanie

Życie z osobą dotkniętą aleksytymią z pewnością stanowi spore wyzwanie. Aby nieco sobie to życie ułatwić, warto pamiętać, że nieujawnianie emocji nie jest równoznaczne, z nieprzeżywaniem ich. Aleksytymicy doświadczają emocji, nie są „zimnymi draniami”, którzy celowo dystansują się od swoich partnerów czy partnerek. Osoby dotknięte aleksytymią nie mówią o uczuciach, nie dlatego, że tych uczuć nie ma, a dlatego, że nie potrafią ich nazwać.

Jak można pomóc osobie, która nie rozumie emocji? Aleksytymikom pomóc może terapia. Psycholog i psychoterapeutka Katarzyna Schier jest zdania, że najlepszą formą psychoterapii dla aleksytymika jest psychoanaliza, a właściwie wywodząca się z niej psychoterapia rozwojowa. Polega ona na komunikacji na poziomie dostępnym dla pacjenta, w którym to psychoterapeuta odpowiada za nazywanie i rozpoznawanie emocji, pacjent natomiast komunikuje początkowo jedynie swoje stany fizyczne. Ale jak w przypadku każdego innego zaburzenia, bardzo duże znaczenie ma wsparcie, akceptacja i miłość bliskich.